Η Ορφική Θεολογία και Κοσμογονία

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Η Ορφική Θεολογία επονομάζεται επισήμως «Ελληνική Θεολογία». Προέρχεται από την «Χρυσή Εποχή» , κατά τον πυρήνα της και την θεμελιώδη εκτίμηση της Κοσμογονίας (Πρώτες Αρχές, Φύση και εξέλιξη των Ουσιών, διάταξη και σχέση των Ουσιών και των Δυνάμεων, Πρόοδος και μεταβολές των Όντων, διάταξη και σχέση των διαφόρων Κοσμικών Συστημάτων - Συμπάντων), της Θεογονίας (φύση και πρόοδος των θεών, ενέργειες και έργα αυτών στο Γίγνεσθαι των Όντων), της Ψυχογονίας (φύση και πρόοδος της Ψυχής, λειτουργίες αυτής, σχέσεις αυτής, τρόποι και ενέργειες αυτής, πρόοδοι, πάθη και προορισμοί αυτής).

Ο Ορφεύς, επονομάζεται «Πρώτος των Ελλήνων Θεολόγος», επειδή παρέλαβε από τον φυσικό πατέρα του Οίαγρο και την μητέρα του (αρχιέρεια- ιεροφάντιδα των Πιερίδων Μουσών) Καλλιόπη την θεωρία αυτή, συμπληρωμένη κατά την περίοδο του «Αργυρού Γένους» από τον θεϊκό (=θεωρούμενο εκπρόσωπο και εμψύχωση του ομώνυμου θεού) βασιλέα Διόνυσο. Ο Διόνυσος εδίδαξε τα Μυστήρια του συνώνυμού του Θεού στον Θάροπα ή Χάροπα- πάππο του Ορφέως και αυτός στον Οίαγρο, ο οποίος τα εδίδαξε στον Ορφέα. Ο Ορφεύς υπήρξε «ιερός» βασιλεύς (δεύτερο πολίτευμα μετά την «θεϊκή» βασιλεία ) των Οδρυσσών Θρακών.

Πανεπιστήμων: αστρολόγος, ιατρομάντης, ραψωδός, αοιδός, θαυματουργός, μουσικός, ποιμένας, πολεμιστής. Κυρίως όμως, ήταν εκείνος που ανασυγκρότησε την συγκεχυμένη κατά την εποχή του θεολογία του Χρυσού Γένους, σε άρτιο λογικό σύστημα, υπό την καθοδήγηση, πάντως του πατέρα και, ιδίως, της μητέρας του και των άλλων αρχιερέων των Μουσών.

Κυρίως υπήρξε εκθέτης, δημόσιος διδάσκαλος - μυσταγωγός της θρησκείας αυτής στους «πολλούς», και εισηγητής - ιδρυτής νεωτερικών δοξασιών. Αναθεωρητής των παλαιών λατρειακών τρόπων ( πρώτος ίδρυσε λατρευτικό οίκο) και συμπληρωτής των Μεγάλων Μυστηρίων: Καβειρίων, Ελευσινίων, αλλά και ιδρυτής κλειστών Μυστηρίων, γνωστών μόνον στα λεγόμενα Ορφικά Γένη: Λυκομήδες, Ιάδες, Βραγχίδες, Ευμολπίδες κ.ά.

Τα Ορφικά Γένη διετήρησαν τον γνήσιο τρόπο λατρείας στους Ορφικούς Οίκους, αλλά και διεφύλαξαν τα γραπτά του Ορφέως και των περί αυτόν και των αμέσων διαδόχων του (Μουσαίος, Αμφίων κ.λ.π.).

Τα Ορφικά Κείμενα κατεγράφησαν σε πολλά αντίγραφα, με προορισμό τη δημοσίευσή τους- σε Φιλοσοφικές Σχολές και επίλεκτους σοφούς- κατά την περίοδο των Πεισιστρατιδών (570-505 π.Χ.).

Το έργο επέβλεπε 4μελής επιτροπή, μέλη της οποίας ήσαν οι: Ονομάκριτος ο Αθηναίος, Κέρκοψ, Ορφεύς ο Καμαριναίος (ο νεώτερος) και Ορφεύς ο Κροτωνιάτης. Εργάσθηκαν 72 λόγιοι. Οι ίδιοι κατέγραφαν παραλλήλως και τα Ομηρικά Έπη.

Κορμός της Ορφικής Θεολογίας είναι ο ΙΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ και η ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ ΚΑΙ ΕΛΛΑΝΙΚΟΥ ΘΕΟΓΟΝΙΑ.

Ο Ορφεύς εισήγαγε και την λατρεία του Απόλλωνος (Υπερβορείου - Λυκείου), ενώ έδωσε και τα ονόματα σε πολλές θεϊκές οντότητες.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΡΧΕΣ

Η Ορφική Κοσμογονία διδάσκει ότι ο Κόσμος δημιουργήθηκε από μια σειρά προϋπαρχουσών Αιτιών που ήσαν καθαρή Νόηση. Οι Αιτίες αυτές ονομάζονται Πρώτες Αρχές (εκ του ρ. άρχω) και είναι οι εξής:

· Η ΑΡΡΗΤΟΣ ΑΡΧΗ. - Είναι το Τριαδικόν Έν (Νούς, Νόηση, Λόγος) αλλά και η Πρώτη Δυάς ( «Γή»/Ύλη - που είναι η δύναμη ένεκα της οποίας θα προέλθει κάθε μορφή ύλης- και «Ύδωρ»/πηγή κάθε μορφής ενέργειας. Αναφέρονται και με άλλες ονομασίες όπως: μεριστή και συνεχής δύναμη κ.ά.). Η Πρώτη Δυάς εξεπήγασε από το Έν. Οι Αρχές αυτές συναποτελούν τον Νοητό Κόσμο (απρόσιτο στην ανθρώπινη διάνοια), αϊδιο (= αγέννητο και αθάνατο), άπειρο και άχρονο.

· Ο XΡΟΝΟΣ - Αγήραος ή Ηρακλής (= Κλέος της Ήρας- ψυχής του Παντός, επειδή πραγματώνει την επιθυμία της έμψυχης Ύλης να γεννηθούν τα όντα). Τίθεται ως πρώτη κάπως προσιτή στη διάνοιά μας, γενετήσια των Πάντων («Πατρική») Αρχή. Γεννά τον Αιθέρα, το Χάος και το Έρεβος ( πρώτο Γεγονός του οντολογικού Γίγνεσθαι).

· ΤΟ ΩΟΝ - Γεννάται από τον Χρόνο και αναφύεται από το Χάος με την δημιουργική επίδραση του Αιθέρος και την κριτική (λογική-διακριτική) επενέργεια του «ισχυροτάτου και θείου» Πνεύματος. Με την συνέργεια των τριών αυτών δυναμικών πεδίων (Χάος, Αιθήρ+Χρόνος, Πνεύμα) δημιουργείται εντός του Χάους μια κωνοειδής σπείρα- Ύλιγγα- η οποία συμπεριφέρεται στο πρωταρχικό Πεδίο του Κενού-το Χάος-όπως ακριβώς συμπεριφέρεται μια Μαύρη Τρύπα. Παραλαμβάνει δηλαδή την δυνάμει αρνητική ύλη και ενέργεια και τις καθιστά θετικές. Όταν κορέννυται τις αποδίδει μεταστοιχειωμένες, οπότε επειδή ακριβώς είναι θετικής φύσεως καμπυλώνονται. Έτσι δημιουργείται η πρώτη χωροχρονική σφαίρα- το Ωόν. Ονομάζεται «πρώτο Όν» - πραγματικό υποκείμενο. Είναι σφαιρικό κατά το πρότυπο του Ενός. Μέσα στο Ωόν κυοφορείται ο Πρωτόγονος (= πρωτογενής) Φάνης- Μήτις- Ηρικεπαίος (= Φώς- Βουλή- Ζωή/Έρως) μέσα σε έναν υπέρθερμο πυρήνα του Ωού.

· Ο θεός αυτός εξέρχεται όταν η θερμότητα εντός του Ωού υπερβαίνει τα όρια ανοχής του. Υπερίπταται και εγκαθίσταται άνωθεν του Ωού. Ιδρύει ως πολυδύναμος και πολυώνυμος, αλλά ενιαίος θεός, τον Κόσμο των Ιδεών (Νοερό Κόσμο). Ο Νοερός Κόσμος είναι ο αληθής Όλυμπος (= ολόλαμπος), τόπος έμπλεως φωτός, κατοικία των Ολυμπίων Θεών (όχι μόνον των 12) και γενέσεως των προτύπων όντων (των Ιδεών).

· Το Ωόν, μετά την αποβολή της περίσσειας θερμότητος, μετατρέπεται σε Ουρανό που είναι συμπαντικός χώρος σφαιρικός και ομαλός ο οποίος πληρούται από ελεύθερη ενέργεια και λεπτότατη, αδέσμευτη ύλη.

Χαρακτηρίζεται και ορίζεται από την τέλεια περιφέρειά του (ούρον: από το «όρνυμι» -> ορμώμαι ->ουρανός).

Οι διάφορες βαθμίδες των αλλαγών εντός του Ουρανού οδηγούν στην Γένεση του Πραγματικού (Αισθητού) Σύμπαντος των θετικών (πραγματικών/υλικών) Κόσμων-«Συμπάντων».

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ ΟΝΤΩΝ

Οι θεοί προϋπάρχουν εν σπέρματι (δυνάμει) στο Έν, δηλ. στο Σύμπαν των απροσώπων Αρχών.

Δρούν εντατικά ως δυνάμεις στοιχειώδεις εντός του Χάους αλλά και ως δυνάμεις στην κορύφωσή τους εντός/διά του Αιθέρος (= ενεργειακός ωκεανός).

Αναδεικνύονται ως προσωπικότητες, εντελεχή όντα από την γέννηση του Φάνητος και μετά.

Η εξέλιξη- ποσοτική και λειτουργική- των θείων προσώπων συμφωνεί με την εξέλιξη των πραγμάτων.

ΤΟ ΟΝ

Αριστοτέλης: «ουσία, το όν ήι ον» μτφρ: Η ουσία είναι το όν καθ' εαυτό. ( ο Αριστοτέλης διέκρινε ύλη και είδος. Η ουσία (= το «ειμί» ουσιαστικοποιημένο) αναλογεί ως ύλη στο ποιόν (το «υλικό») των όντων. Το είδος στη μορφή, ( το «ποσόν»).

Κατά τον Αριστοτέλη, το όν ως Αλήθεια, Παρουσία, Ύπαρξη, υπόκειται σε τρείς καταστάσεις:

α) Δυνάμει (ως δυνατότητα να υπάρξει)

β) Ενεργεία (ως μετάβαση από την όποια δυνατότητα στη μορφοποίησή του)

γ) Εντελεχεία (στην ειδική του ολοκλήρωση έως και την τελειότητά του).

Η μετάβαση από το α΄ στο β΄ και στο γ΄ γίνεται με την κίνηση.

Ο ίδιος, διακρίνει: « το ον λέγεται μεν το κατά συμβεβηκός, το δε καθ' αυτό» μτφρ: το όν ερευνάται άλλοτε ως συμβάν, παράγωγο όρων και διαδικασιών, άλλοτε καθ' αυτώ ως κατάσταση, Είναι).

Πλάτων : «τίθεμαι όρον ορίζειν τα όντα ως εστίν ουκ' άλλο πλην δύναμις» μτφρ: θέτω αυτόν τον κανόνα: Να ορίζονται τα όντα ότι δεν είναι άλλο παρά δύναμη.

Ο ίδιος αντιδιαστέλλει το ον από το γιγνόμενο, έπειτα το συνθέτει και έπειτα το αντιδιαστέλλει σε μεγαλύτερο βαθμό (Διαλεκτική μέθοδος): «ον αεί, γένεσιν δε ουκ έχον, γιγνόμενον μεν αεί, ον δε ουδέποτε» μτφρ.: το όν υφίσταται πάντοτε, είναι αγέννητο, σε αιώνια μεταβολή, αλλά ουδέποτε είναι ύπαρξη (πεπερασμένο φαινόμενο).

Οι γενικώτερες μορφές του όντος είναι τα «μέγιστα γένη». Κατά τον Αριστοτέλη, λέγονται «κατηγορίες» και είναι 10: ουσία, ποσόν, ποιόν, πράττειν, πάσχειν, τόπος, θέση, σχέση, χρόνος, έχειν.

Κατά τον Πλάτωνα είναι 5: Ον, στάσις, κίνησις, ταυτό, θάτερον (= δύναμη, στάση, κίνηση, ταυτότητα, ετερότητα). Τα όντα του Πλάτωνος είναι οι Ιδέες (ο Νοερός Κόσμος). Θεωρεί τις Ιδέες πραγματικές υποστάσεις, όχι λογικές έννοιες. Το ίδιο και ο Αριστοτέλης, αλλά θεωρεί πως εισέρχονται στην ουσία των αισθητών, διαμορφώνοντάς τα. Ο Πλάτων τις αποχωρίζει από τα Αισθητά.

Η ΨΥΧΗ

Αριστοτέλης: «ψυχή, εντελέχεια των όντων η πρώτη» μτφρ: η ψυχή είναι το πρώτο από όσα υπάρχουν που έφθασε στην τελειότητά του. - Επίσης: Από ό,τι απαρτίζει τα όντα, η ψυχή είναι το πρώτο που ολοκληρώνεται.

· Η Ψυχή στον Νοητό (Άρρητο) Κόσμο, πληροί την πρεσβυγενή Ύλη-Νύκτα,  την «πρωτίστη των Νοητών», και Μητέρα των πάντων (πρωτίστως του Νού και του Λόγου-'Ερωτος). Επομένως, τα πάντα είναι a priori έμψυχα. Στα Νοητά, η Ψυχή είναι απλός-καθαρός πυρήνας. Ανεξάρτητη (και) από το Πνεύμα.

· Στα Νοερά ( Θεϊκά - Ολύμπια και Ιδεατά όντα) η Ψυχή συνδέεται με το Πνεύμα όπως η φωτιά (η ψυχή έχει το «έμφυτον ζέον» - την έμφυτη θερμότητα) με το ψυχρό (το πνεύμα είναι ψυχρό). Δεν είναι προσκολλημένη σ' αυτό αλλά ενδεδυμένη αυτό ή/και το αντίστροφο.

· Στα Αισθητά, η ψυχή ζωογονεί- το πνεύμα ζωοποιεί- τα όντα. Ο πυρήνας της είναι πνευματικός, αλλά και αιθερικός. Γι' αυτό θερμός- το έμπυρον. Περιβάλλεται από τρείς καθαρούς χιτώνες (εσωτερικούς): Τον Πνευματικό χιτώνα -το Λογιστικόν του Πλάτωνος- τον Διανοητικό χιτώνα - το Βουλητικόν του Πλάτωνος- και τα καθαρώς, πρωτογενώς, ψυχικά ορμέμφυτα- το Θυμικόν του Πλάτωνος.

Οι χιτώνες των όντων ποικίλουν ως προς τον αριθμό και την ποιότητα. Αλλά ο άνθρωπος διαθέτει περισσότερους και πυκνότερους-παχύτερους χιτώνες του κατωτέρου πεδίου («δερμάτινους») ένεκα της πολυδιάστατης, αντιφατικής και συνειδητά ελκομένης από την κακία, φύσεώς του. Έχει όπως λέγεται επτά χιτώνες.

Η ψυχή του ανθρώπου έχει ανάγκη να ανέλθει την κλίμακα, από την Τιτανική πολυδιάστατη κατάσταση, στην ενότητα του Φάνητος, την απλότητα του Ουρανού, την Σοφία της Νυκτός.

Η κλίμαξ αυτή αποτελείται από 5 βαθμίδες:

1. Νυκτερινή (Νοητή). Θεμελιώδης Ανθρώπινη Αξία: Πνευματικότητα, αγνότητα, αδελφοσύνη, ισότητα, ειρήνη, θεωρητικές και αφηρημένες Επιστήμες, καθαρός Λόγος και ενορατική ενατένιση των Πρώτων Αρχών. Θεά: η Νυξ, Μαία και Αμβροσία, Επιστήμη και Σωφροσύνη, Θέμις, Κύπρις. Γένος: Χρυσό και Αργυρό.

2. Ουρανία (Νοερή - θεωρητική). Θεμελιώδης Ανθρώπινη Αξία: Διανοητικότητα, Αισθητική αναζήτηση και δημιουργία. Θεός: ο Φάνης. Γεννήτορας αψόγων όντων, Πλουτοδότης, Χαριδότης. Γένος: Χρυσό και Αργυρό.

3. Κρονία (Δημιουργική- Τεχνική). Θεμελιώδης Ανθρώπινη Αξία: Θετικές Επιστήμες, Ορθός Λόγος, ενίσχυση προσωπικότητας, καλλιέργεια αρετών. Ζεύγος Θεών: Κρόνος + Ρέα. Ο Κρόνος: Αγκυλομήτις (αυτός που οι βουλές του είναι λοξές, αινιγματικές, διφορούμενες). Εγωτικός (αναφερόμενος, στραμμένος στον εαυτόν του). Πολύτροπος, ατάραχος, σοφώτατος, πατρικός. Απόμακρος. Η Ρέα είναι τα αντίθετα από τα αρνητικά του Κρόνου. Παμμήτειρα, Πανίσχυρη, Επιστήμων, Αεικίνητη (ροή). Γένος: Αργυρό- Χαλκούν- Ηρωϊκό.

4. Διϊα: (Πολιτική, Κοινωνική, Πολιτιστική). Θεμελιώδης Ανθρώπινη Αξία: Κοινωνικότητα, Φιλία, Ομόνοια, Ανιδιοτέλεια, Αλληλεγγύη, Πολεμική Αρετή. Ζεύγος Θεών: Ζεύς + Ήρα (Δήμητρα). Εκδήλωση: εξωστρεφής, στραμμένη στις αρετές του αλτρουισμού, της αδελφότητος. Ζεύγος δυνάμεων ευγενικό και ισχυρό. Γένος: Ηρωϊκό, Σιδηρούν Α'.

5. Διονυσιακή: (Υλιστική). Κυρίαρχες Ανθρώπινες Τάσεις: ατομισμός, μισαλλοδοξία, αποχωρισμός, διάσπαση, χύδην ηδονισμός, ωφελιμισμός. Θεός: Ο Διόνυσος ως Σωτήρ. Ηθικός Αναμορφωτής, Ανασυγκροτητής των διαλυμένων ψυχών. Συνενώνει τις διεσπασμένες αρετές. Αποκαθιστά την Κοινωνική Συνοχή, την Ισοτιμία, την Αδελφότητα, τα Αισθήματα Αλληλεγγύης και Ομοψυχίας. Επίσης ανάγει το θρησκευτικό συναίσθημα μέσω της εκστάσεως προς τα Νοητά, ενώ επαναφέρει την ισχύ των άγραφων Ιερών Νόμων του Φυσικού Δικαίου σε υπεροχή έναντι των Θετών Νόμων. Γένος: Σιδηρούν Β'. (η εποχή της Ανθρωπότητος που διανύουμε).


Μαρία Ιω. Σίδερη
(20/11/2010)

πηγή 
«ΟΡΦΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ- ΑΠΑΝΤΑ-ΣΥΛΛΟΓΗ ΟΤΤΟ ΚΕΡΝ- ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ»
(Εκδ. Πύρινος Κόσμος 2005-2007)