Η απόβαση του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (2 Μαΐου 1919)

Μόλις μπήκε ο Μάιος της χρονιάς εκείνης, 1919. Ο μικρασιατικός Ελληνισμός χαιρόταν την άνοιξη με τα λουλούδια και τις ωραίες ακρογιαλιές. Ημέρα πρωτομαγιάς και οι κάτοικοι της Σμύρνης βγήκαν στην εξοχή για να απολαύσουν τις ομορφιές της φύσης, που η άνοιξη τους χάριζε απλόχωρα.
Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, στην παραλιακή αυτή πόλη της Μ. Ασίας, το ελληνικό στοιχείο υπερείχε, σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, σαφώς των άλλων εθνοτήτων, τόσο ως προς τον αριθμό, όσο και ως προς τον πλούτο. Σύμφωνα με στοιχεία που μας παρέχει ο Παντ. Κοντογιάννης στο έργο του, Γεωγραφία της Μ. Ασίας, λίγο πριν την καταστροφή ο πληθυσμός της πόλης προσέγγιζε τις 270.000 περίπου κατοίκους από τους οποίους οι 140.000 ήταν Έλληνες και 50.000 ήταν τούρκοι. Υπήρχαν βέβαια και Αρμένιοι, Εβραίοι και Ευρωπαίοι.

Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός ότι ο Ελληνισμός της Σμύρνης πέρα από την αριθμητική υπεροχή που είχε στον πληθυσμό έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο στην πνευματική και πολιτιστική ζωή της πόλης. Το δε εμπόριο βρισκόταν αποκλειστικά στα χέρια των Ελλήνων .
Την ημέρα εκείνη της πρωτομαγιάς τίποτε δεν πρόδιδε για αυτό που θα ακολουθούσε τις μεσημβρινές ώρες. Μέχρι εκείνη τη στιγμή όλα ακολουθούσαν τον ίδιο ρυθμό της ζωής με τη γνώση της πικρίας στα χείλη όλων εκείνων που οραματίζοντο κάποια μέρα τη λευτεριά.

Μια ξαφνική είδηση, ήρθε που τα "όνειρα τα αναδεύει" και θεριεύει την αποσταμένη ελπίδα". Όλοι οι δημογέροντες και οι κληρικοί της πόλης εκαλούντο από το Μητροπολίτη Χρυσόστομο στο Μητροπολιτικό μέγαρο. Η είδηση, βέβαια, διέρρευσε και το πλήθος γέμισε τον περίβολο του Ναού της Αγίας φωτεινής. Είναι ώρα 4 μ.μ και ο Έλληνας αξιωματικός, ο πλοίαρχος Μαυρουείδης, κυβερνήτης του θωρηκτού "Αβέρωφ" που ήταν επικεφαλής όλης της στρατιωτικής αποστολής, εν μέσω συγκινήσεων και δακρύων διάβασε το διάγγελμα του Έλληνα πρωθυπουργού.

"Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε. Η Ελλάς εκλήθη υπό του Συνεδρίου της Ειρήνης να καταλάβει τη Σμύρνη". Στο κείμενο ακολουθούν οδηγίες του πρωθυπουργού προς τους ομογενείς και στο τέλος: "Εύχομαι όσον τάχιστα δυνηθώ να επισκεφθώ αυτήν (Σμύρνη) κομιστής Ευαγγελίου εθνικής δι' αυτήν αποκαταστάσεως". Ελευθέριος Βενιζέλος .

Όλοι τους συγκινημένοι έκλαιγαν, αγκάλιζαν ο ένας τον άλλο και έψαλλαν τον εθνικό ύμνο. Κάποια στιγμή ένα αόρατο σύνθημα φτερούγισε στη σκέψη όλων και άρχισαν να πηγαίνουν στην παραλία, ντυμένοι στα γιορτινά τους να υποδεχτούν τους ελευθερωτές, το στρατό της μητέρας πατρίδας. Όλο εκείνο το βράδυ της πρωτομαγιάς οι Έλληνες της Σμύρνης το πέρασαν στην προκυμαία, με το βλέμμα στραμμένο στο βάθος του ωκεανού, από όπου θα ερχόταν το φως για να διαλύσει τα σκοτάδια της σκλαβιάς.

Ποιος μπορούσε να κοιμηθεί περιμένοντας πέντε αιώνες να έρθει η ανάσταση που θα χαρίσει τη λευτεριά.Η είδηση για τον ερχομό του Ελληνικού στρατού ανακοινώθηκε επίσημα και στις τουρκικές αρχές από τον ναύαρχο του συμμαχικού στόλου που βρισκόταν στο λιμάνι.Συγκεκριμένα έλαβε γνώση ο Βαλής (νομάρχης) της Σμύρνης και ο τούρκος στρατηγός Νουρεντίν. Φυσικά δεν έμειναν με σταυρωμένα τα χέρια. Από το μεσημέρι της ίδιας ημέρας άρχισαν να παρατηρούνται στην τουρκική συνοικία διάφορες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για την επικείμενη Ελληνική απόβαση. Κάποιοι από τους τούρκους πιο φανατικοί άρχισαν να εκφωνούν πατριωτικούς και ανθελληνικούς λόγους, ενώ άλλοι πιο πέρα μοίραζαν όπλα στα τουρκικά σπίτια.

Την ίδια νύχτα συνέβη κάτι πιο σοβαρό που έδειχνε από την αρχή πόσο δύσκολα θα ήταν τα πράγματα για τους Έλληνες φαντάρους εξαιτίας του ανταγωνισμού των ευρωπαϊκών κρατών στο διαμελισμό και τη διανομή της πολεμικής λείας. Από τις φυλακές της Σμύρνης που εκρατούντο τιμωρημένοι για αδικήματα σοβαρά του ποινικού δικαίου, ενώ αποφυλακίστηκαν οι Έλληνες λίγες μέρες νωρίτερα.
Οι υπόλοιπο εκρατούντο υπό τον αυστηρό έλεγχο των ιταλικών στρατευμάτων, σύμφωνα με τις αποφάσεις της ανακωχής. Τη νύχτα εκείνη ο ιταλός ταγματάρχης Καροσσίνι άνοιξε τις πόρτες των φυλακών και άφησε ελεύθερους όλους τους φυλακισμένους.
Όλοι αυτοί έτρεξαν να συναντήσουν τους άλλους διαδηλωτές και για να δείξουν τα πατριωτικά τους αισθήματα στους άλλους είναι αυτοί που την άλλη μέρα θα ανοίξουν πυρ και θα συγκρουστούν με τον ελληνικό στρατό. Να συμπληρώσουμε εδώ το εξής: οι τούρκοι, όλη τη νύχτα κτυπούσαν τύμπανα γύρω από τις φωτιές που άναψαν και με φωνές προσπαθούσαν να ξεσηκώσουν τα τουρκικά πλήθη. Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται τώρα, πόσο δύσκολη κατάσταση έχει να αντιμετωπίσει ο ελληνικός στρατός.

Βέβαια, οι Έλληνες δεν επρόκειτο να υπολογίσουν τους παλληκαρισμούς των τούρκων.Άλλωστε πολλοί από τους στρατιώτες είχαν την εμπειρία των βαλκανικών πόλεων και γνώριζαν καλά τις ικανότητες του στρατού των τούρκων. Παρά την επικρατούσα ομίχλη την ημέρα εκείνη, 2 Μαΐου 1919, με τη βοήθεια των Ελλήνων της Σμύρνης, πολύ πρωί διέθεσαν όσα πλωτά μέσα διέθεταν και βοήθησαν στη μεταφορά των ναυτών μας.

Μετά την αποβίβασή τους, κατέλαβαν επίκαιρες θέσεις στην παραλία για να ελέγχουν την ομαλή αποβίβαση του στρατού. Το ωρολόγι δείχνει ώρα 7.30 πρωινή.

Τα 18 ελληνικά οπλιταγωγά πλοία, πλησίασαν την προκυμαία και άρχισε η αποβίβαση σε ταχύτατους ρυθμούς από όλα τα πλοία σε διάφορα σημεία, καθορισμένα εκ των προτέρων. Μέσα σε μια ώρα, δηλ. μέχρι την 8.30, είχαν αποβιβαστεί 2 Συντάγματα Πεζικού και άρχισε η αποβίβαση των Ευζώνων. Ήταν κάτι εύσωμα παλικάρια που μόλις κατέβηκαν μπήκαν στο σχηματισμό για να γίνει η παρέλαση.

Οι Έλληνες έτρεξαν και αγκάλιασαν τους στρατιώτες δημιουργώντας έτσι κίνδυνο ασφάλειας δικής τους αλλά και του στρατού. Τέτοιες στιγμές ιστορίας ποιος έχει χρόνο να σκεφτεί τον κίνδυνο.
Να υπενθυμίσουμε ακόμη εδώ ότι, τα στρατιωτικά αυτά τμήματα αποτελούσαν μονάδες της 1ης Μεραρχίας με διοικητή το συνταγματάρχη πυροβολικού Νικόλαο Ζαφειρίου, μετακινήθηκαν από Θεσσαλονίκη στις Ελευθερές κοντά στην Καβάλα.

Από εκεί έλαβαν εντολή την 29η Απριλίου 1919, από το ΓΕΣ, να αποπλεύσουν προς τα παράλια της Ιωνίας. Στη διαδρομή γνωστοποιήθηκε στους στρατιώτες, η ακριβή αποστολή, που ήταν η κατάληψη της Σμύρνης. Η χαρά και ο ενθουσιασμός τους μεγάλος. Γνωρίζουν ότι υπηρετούν ένα μεγάλο σκοπό της πατρίδος που ήταν η απελευθέρωση των Ελλήνων της Σμύρνης και της περιοχής της.

Γύρω στις 10.30 π.μ. και ενώ οι σχηματισμοί των στρατιωτών άρχισαν να παρελαύνουν στην παραλία μπροστά σε ένα πλήθος που κραύγαζε από χαρά, άρχισαν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Στην αρχή τους εξέλαβαν ως πυροβολισμούς χαράς.

Γρήγορα έγινε αντιληπτό περί τίνος επρόκειτο και ο μέραρχος έδωσε διαταγή στο σύνταγμα των Ευζώνων να δράσει αμέσως και να επιβάλει την τάξη. Και οι μπαρουτοκαπνισμένοι τσολιάδες τίμησαν το θρύλο τους. Επιτέθηκαν εναντίον των τούρκων, τους εγκλώβισαν μέσα στους χώρους του Διοικητηρίου και τους συνέλαβαν όλους αιχμαλώτους.

Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν ο στρατιωτικός Διοικητής της Σμύρνης Ναδήρ Πσάς, 2 στρατηγοί, 28 ανώτατοι αξιωματικοί, 123 κατώτεροι, 540 οπλίτες και περίπου 2000 άτακτους ενόπλους. Όλοι οδηγήθηκαν στο πλοίο "ΠΑΤΡΙΣ" μέχρι νεοτέρας διαταγής. Οι απώλειες των Ελλήνων ήταν: 2 νεκροί και 34 στρατιώτες τραυματίες. Από τους τούρκους: νεκροί 8 αξιωματικοί, 5 οπλίτες και 8 τραυματίες;. Υπήρχαν και 47 νεκροί και πολλοί τραυματίες διαφόρων εθνοτήτων.

Κατά το μεσημέρι της ίδιας ημέρας ώρα 3η μ.μ. περίπου η τάξη είχε αποκατασταθεί στην πόλη. Ο Ελληνικός στρατός εγκαταστάθηκε στους προκαθορισμένους χώρους ώστε η παρουσία του στη Σμύρνη να είναι πλέον γεγονός. Σε συνεργασία του συμμαχικού στόλου που ήταν αγκυροβολημένος από τον Απρίλιο στο λιμάνι της Σμύρνης και με τους τουρκικούς παράγοντες του τόπου η Ελλ. στρατιωτική διοίκηση προσπαθούσε να επαναφέρει στην πόλη τους κανονικούς ρυθμούς της ζωής.

Από τότε μέχρι σήμερα πέρασαν 86 χρόνια. Πολλά γράφτηκαν και πολλά ειπώθηκαν. Ένα είναι βέβαια. Ο Ελληνικός λαός δεν έμαθε ποτέ όλη την αλήθεια για την επιχείρηση του εκστρατευτικού Σώματος στη Σμύρνη και αργότερα στα ενδότερα της Μ.Α.Ο σύγχρονος ιστορικός Χ. Τσιρκινίδης στο βιβλίο του μας αποκαλύπτει από τα διπλωματικά έγγραφα της Γαλλίας μια πληροφορία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Πρόκειται για κάποιον διάλογο που είχαν οι πρωθυπουργοί της Αγγλίας, Λ. Τζωρς, Αμερικής Ουΐλσον και της Γαλλίας Κλεμανσό. Όλοι τους φοβούμενοι την παρουσία της Ιταλίας στα παράλια της Τουρκίας ο Άγγλος πρωθυπουργός είπε: "Πρέπει να επιτρέψουμε στους Έλληνες να αποβιβάσουν στρατό στη Σμύρνη". Η γνώμη μου είναι ότι θα έπρεπε να πούμε στον κύριο Βενιζέλο να στείλει στρατό στη Σμύρνη".

Έτσι, λίγες μέρες νωρίτερα επέτρεψαν στον Ελ. Βενιζέλο να στείλει στρατό για να προστατέψει τους Έλληνες χριστιανούς της Σμύρνης και της περιοχής. Και εκείνος ανταποκρίθηκε με προθυμία. Για τους συμμάχους ο Ελληνικός στρατός θα αποτελούσε απατρεπτική δύναμη στις επεκτατικές διαθέσεις των Ιταλών στη Μικρά Ασία...