Ο Λόγος του Ισοκράτη Κατά Λοχίτου

Το ολιγαρχικό ήθος του Λοχίτη – Η τιμωρία του ασπίδα για τη δημοκρατία

Ο κατήγορος δέχτηκε επίθεση από έναν νεαρό αριστοκράτη, τον Λοχίτη, και τον οδήγησε σε δίκην αἰκίας. Αρχικά υποστήριξε ότι η σοβαρότητα των αδικημάτων ύβρεως αποδεικνυόταν από την αυστηρότητα των δικονομικών διατάξεων και των προβλεπόμενων ποινών, καθώς εκτός από τις σωματικές βλάβες που προκαλούνταν θίγονταν η τιμή και η υπόληψη του θύματος. Συνεχίζοντας προσέδωσε στην υπόθεση και πολιτική χροιά. Το απόσπασμα είναι από τον ἐπίλογον του λόγου (άλλωστε, λείπουν τα υπόλοιπα μέρη του).

Έχω ακόμα την ιδέα, ότι το πράγμα τότε θα σας κινήση, όσο αξίζει, την οργή, όταν υπολογίσετε με το νου σας, πόσο μεγαλύτερο είναι τούτο το παράπτωμα από τα άλλα. Θα βρήτε δηλαδή, ότι τα μεν άλλα αδικήματα προξενούν βλάβη σε μικρό μέρος του βίου, ενώ η προσβολή καταστρέφει το σύνολο και ότι πολλές οικογένειες εξωντώθηκαν εξ αιτίας της και πολλές πόλεις ρημάχτηκαν.

Και γιατί να χάνω τον καιρό μου εξιστορώντας τις συμφορές των άλλων; Εμείς οι ίδιοι δηλαδή εζήσαμε για να ιδούμε να καταλύεται δυο φορές το δημοκρατικό πολίτευμα και δυο φορές εχάσαμε την ελευθερία μας όχι εξ αιτίας εκείνων που είναι ένοχοι για άλλα εγκλήματα, παρά εξ αιτίας εκείνων που περιφρονούν τους νόμους και θέλουν να είναι δούλοι των εχθρών μας και να εξευτελίζουν τους συμπολίτες τους. Ένας απ' αυτούς είναι και ο κύριος από δω. Διότι, αν και είναι νεώτερος από το τότε πολιτικό καθεστώς, αλλά το χαρακτήρα του τουλάχιστο τον επήρε από εκείνο το πολίτευμα. Διότι οι άνθρωποι που έχουν αυτό το φυσικό είναι που παρέδωσαν τη δική μας δύναμη στους εχθρούς μας, που κατέσκαψαν τα τείχη της πατρίδος και που εξετέλεσαν χωρίς να τους δικάσουν, χίλιους πεντακόσιους πολίτες.

Αυτά καλά είναι να τα θυμάστε και να τιμωρήτε όχι μόνο εκείνους που έφεραν τότε την καταστροφή, παρά και τούτους που θέλουν σήμερα να φέρουν την πόλιν στην ίδια κατάντια, και περισσότερο από κείνους που περιέπεσαν παλαιότερα εις σφάλματα, αυτούς που υπάρχουν πιθανότητες ότι θα γίνουν κακοί πολίτες, τόσο μάλλον όσο είναι βέβαια προτιμότερο να βρη κανένας τρόπο ν' αποτρέψη τα μέλλοντα κακά, παρά να τιμωρήση ανθρώπους για τα όσα ήδη έχουν γίνει. Και να μη περιμείνετε, ως που να συνεννοηθούν, και να βρουν ευκαιρία να βλάψουν ολόκληρη την πόλιν, παρά με όποια αφορμή πέσουν στα χέρια σας, γι' αυτήν να τους τιμωρήτε και να το θεωρήτε ευτύχημα, όταν ανακαλύψετε κάποιον, ότι σε μικροζητήματα επέδειξε όλη του την κακία. Το καλύτερο χωρίς αμφιβολία θα ήταν αν οι πονηροί άνθρωποι είχαν κάποιο άλλο διακριτικό σημάδι, ώστε πριν προλάβουν ν' αδικήσουν ένα πολίτη, να τιμωρούνται. Επειδή όμως δεν είναι δυνατόν να τους καταλάβη κανένας, παρά όταν πάθη απ' αυτούς, τουλάχιστο, όταν βέβαια ανακαλυφθούν, τότε όλος ο κόσμος πρέπει να τους μισή και να τους θεωρή εχθρούς της κοινωνίας.

---

[9] Ἡγοῦμαι δ’ ὑμᾶς οὕτως ἂν ἀξίως ὀργισθῆναι τοῦ πράγματος, εἰ διεξέλθοιτε πρὸς ὑμᾶς αὐτοὺς ὅσῳ μεῖζόν ἐστι τοῦτο τῶν ἄλλων ἁμαρτημάτων. εὑρήσετε γὰρ τὰς μὲν ἄλλας ἀδικίας μέρος τι τοῦ βίου βλαπτούσας, τὴν δ’ὕβριν ὅλοις τοῖς πράγμασι λυμαινομένην, καὶ πολλοὺς μὲν οἴκους δι’ αὐτὴν διαφθαρέντας, πολλὰς δὲ πόλεις ἀναστάτους γεγενημένας. 

[10] καὶ τί δεῖ τὰς τῶν ἄλλων συμφορὰς λέγοντα διατρίβειν; αὐτοὶ γὰρ ἡμεῖς δὶς ἤδη τὴν δημοκρατίαν ἐπείδομεν καταλυθεῖσαν καὶ δὶς τῆς ἐλευθερίας ἀπεστερήθημεν, οὐχ ὑπὸ τῶν ταῖς ἄλλαις πονηρίαις ἐνόχων ὄντων, ἀλλὰ διὰ τοὺς καταφρονοῦντας τῶν νόμων καὶ βουλομένους τοῖς μὲν πολεμίοις δουλεύειν, τοὺς δὲ πολίτας ὑβρίζειν. [11] ὧν οὗτος εἷς ὢν τυγχάνει. καὶ γὰρ εἰ τῶν τότε κατασταθέντων νεώτερός ἐστιν, ἀλλὰ τόν γε τρόπον ἔχει τὸν ἐξ ἐκείνης τῆς πολιτείας. αὗται γὰρ αἱ φύσεις εἰσὶν αἱ παραδοῦσαι μὲν τὴν δύναμιν τὴν ἡμετέραν τοῖς πολεμίοις, κατασκάψασαι δὲ τὰ τείχη τῆς πατρίδος, πεντακοσίους δὲ καὶ χιλίους ἀκρίτους ἀποκτείνασαι τῶν πολιτῶν.

[12] Ὧν εἰκὸς ὑμᾶς μεμνημένους τιμωρεῖσθαι μὴ μόνον τοὺς τότε λυμηναμένους ἀλλὰ καὶ τοὺς νῦν βουλομένους οὕτω διαθεῖναι τὴν πόλιν, καὶ τοσούτῳ μᾶλλον τοὺς ἐπιδόξους γενήσεσθαι πονηροὺς τῶν πρότερον ἡμαρτηκότων, ὅσῳ περ κρεῖττόν ἐστι τῶν μελλόντων κακῶν ἀποτροπὴν εὑρεῖν ἢ τῶν ἤδη γεγενημένων δίκην λαβεῖν. [13] καὶ μὴ περιμείνηθ’ ἕως ἂν ἀθροισθέντες καὶ καιρὸν λαβόντες εἰς ὅλην τὴν πόλιν ἐξαμάρτωσιν, ἀλλ’ ἐφ’ ἧς ἂν ὑμῖν προφάσεως παραδοθῶσιν, ἐπὶ ταύτης αὐτοὺς τιμωρεῖσθε, νομίζοντες εὕρημ’ ἔχειν ὅταν τινὰ λάβητ’ ἐν μικροῖς πράγμασιν ἐπιδεδειγμένον ἅπασαν τὴν αὑτοῦ πονηρίαν.

[14] κράτιστον μὲν γὰρ ἦν, εἴ τι προσῆν ἄλλο σημεῖον τοῖς πονηροῖς τῶν ἀνθρώπων, πρὶν ἀδικηθῆναί τινα τῶν πολιτῶν, πρότερον κολάζειν αὐτούς· ἐπειδὴ δ’ οὐχ οἷόν τ’ ἐστὶν αἰσθέσθαι πρὶν κακῶς τινὰ παθεῖν ὑπ’ αὐτῶν, ἀλλ’ οὖν γ’ ἐπειδὰν γνωρισθῶσι, προσήκει πᾶσι μισεῖν τοὺς τοιούτους καὶ κοινοὺς ἐχθροὺς νομίζειν.

Μτφρ. Θ. Παπακωνσταντίνου & Ε. Πανέτσος. χ.χ.Ισοκράτης. Λόγοι. III, Περί Αντιδόσεως,
Παραγραφή προς Καλλίμαχον, Αιγινητικός, Κατά Λοχίτου, Προς Ευθύνουν.